Serce bije na trwogę
Czerw 25, 2014 Żywność i żywienie
Przez ostatnie lata wokół tego tematu narosło wiele niejasności. Dla różnych pacjentów termin „zaparcie” oznacza często zupełnie coś innego. Jedni uważają że problem ten rozpoczyna się przy oddawaniu stolca rzadziej niż raz na dobę. Dla wielu pojęcie zaparć kojarzone jest także ze zbyt twardym i suchym stolcem, a jeszcze dla innych z uczuciem pełności, niepełnego wypróżniania lub po prostu małą masą stolca.
Określenie prawidłowej ilości wypróżnień nie jest tak naprawdę proste. Czynność ta uwarunkowana jest bowiem rozmaitymi czynnikami jak sposób żywienia, dyspozycja psychiczna, cechy osobowości, aktywność ruchowa, itp. Wszystkie te czynniki mogą rzutować w różny sposób na aktywność przewodu pokarmowego i skracać bądź wydłużać przesuw treści pokarmowej. Tempo przemieszczania się pokarmu w jelicie grubym może trwać nawet tydzień, jednak w większości przypadków przebiega nie dłużej niż 2-3 dni. Obecnie uważa się, że prawidłowa ilość wypróżnień powinna mieć miejsce przynajmniej 3 razy w tygodniu oraz nie więcej niż 3 razy dziennie. Bardzo ważna jest także masa dobowa stolca, która nie powinna przekraczać 200g.
Nie ignoruj problemu
Z punktu widzenia zdrowia szczególnie niebezpieczne są tzw. przewlekłe zaparcia, które mogą powodować wiele niebezpiecznych problemów chorobowych. Jeżeli w okresie dłuższym niż 4-6 miesięcy oddawanie stolca następuje rzadziej niż 3 razy w tygodniu, a także wypróżnianiu towarzyszy częste uczucie parcia na stolec oraz uczucie niepełnego wypróżniania to może być to oznaka nadchodzących kłopotów zdrowotnych. Zbyt częste zaleganie stolca w jelitach może prowadzić do niebezpiecznych zmian zapalnych w odbycie, co często objawia się charakterystycznym uczuciem bólu w czasie wypróżniania. Zaparcia sprzyjają także powstawaniu hemoroidów (żylaków odbytu), kamieni kałowych, chorobie schyłkowej jelit a także nowotworów.
Cenna porada lekarza
Wielu pacjentów próbuje rozwiązać problem zaparć na własną rękę głównie poprzez przyjmowanie środków przeczyszczających, co w konsekwencji prowadzi do powstania kolejnych reperkusji zdrowotnych. Osoby z zaparciami powinny zawsze skorzystać z porady lekarza. Bardzo ważne jest przeprowadzenie z pacjentem szczegółowego wywiadu oraz odpowiednich badań diagnostycznych (morfologia krwi, stężenie hemoglobiny, OB, badania stężenia hormonów tarczycy, inne). Szczegółowe badanie lekarskie pozwala trafnie postawić diagnozę i wykluczyć ewentualne inne poważniejsze problemy zdrowotne. Ułatwienie pacjentowi zrozumienia przyczyn jego problemów może bardzo korzystnie wpłynąć na jego samopoczucie a także być pierwszym ważnym krokiem w kierunku poprawy zdrowia.
Przyczyny zaparć
Na szczęście w większości przypadków nie są nimi stany chorobowe, lecz po prostu błędy w sposobie żywienia i stylu życia. Bez wątpienia do kluczowych czynników żywieniowych należy zaliczyć nadkonsumpcję tłuszczów zwierzęcych, cukru i słodyczy oraz małą ilość błonnika w diecie, spowodowaną niskim spożyciem gruboziarnistych przetworów zbożowych czy warzyw. Nie bez znaczenia jest także towarzyszący wielu osobom pośpiech, napięcia nerwowe, zbyt niska aktywność fizyczna lub świadome tłumienie wypróżnień. Celowe unikanie defekacji może prowadzić w konsekwencji do zaburzeń w mechanizmach nerwowych sterujących potrzebą wypróżnień. Prawdziwą katastrofą dla jelit są natomiast środki przeczyszczające. W trakcie ich częstego stosowania jelito grube traci wrażliwość stymulacyjną, ponadto dochodzi do niebezpiecznych uszkodzeń w aparacie nerwowym błony śluzowej jelit.
Podstawa to dieta
Wiele osób twierdzi, że zaparciom stolca można zapobiegać jedynie poprzez zwiększenie spożycia produktów zawierających błonnik. Powodzeniem cieszą się więc wszelkiego rodzaju otręby, surówki i preparaty błonnikowe. Chociaż wiele w tym prawdy, to jednak błędem jest uważanie, że zwiększenie spożycia takich produktów całkowicie rozwiąże problem. Na normalizację wypróżnień wpływ ma zarówno szereg rozmaitych czynników żywieniowych jak i tych związanych z naszym stylem życia.
Podstawą diety, obok zwiększenia spożycia błonnika pokarmowego jest także regularność jedzenia - min. 4-5 posiłków w ciągu dnia o jednakowych porach. W ten sposób przyzwyczajamy układ trawienny do właściwej i systematycznej pracy. Podstawą jest śniadanie, gdyż to właśnie poranny posiłek w największym stopniu pobudza aktywność motoryczną i wydzielniczą przewodu pokarmowego. Na 30 min przed zjedzeniem śniadania warto wypić przynajmniej jedną szklankę chłodnej wody, soku owocowego lub maślanki. Najbardziej trafnym posiłkiem jest musli zmieszane z jogurtem naturalnym lub kefirem i dodatkiem otrąb. Na deser warto zaś spożyć jabłko, grejpfrut lub inny owoc. W ten sposób spowodujemy, że jelita aż będą rwać się do pracy. Systematyka tego typu działań powinna spowodować, że już w niedługim czasie powinniśmy odczuć unormowanie ilości wypróżnień. W ciągu dnia warto uwzględniać częściej takie produkty jak gruboziarniste pieczywo, surówki, kasze, płatki owsiane. Do innych ważnych zaleceń dietetycznych przeciwdziałających zaparciom stolca należy zaliczyć:
- wypijanie większej ilości płynów, w szczególności wody mineralnej
- częstsze spożywanie świeżo fermentowanych produktów mlecznych jak jogurty czy kefiry
- polecana jest mocna kawa, bulion, siemię lniane
- zwiększenie ilości surowych warzyw i owoców
- unikanie produktów „zapierających” typu: rośliny strączkowe (groch, fasola)
- ograniczenie tłustych mięs, serów, wędlin, jaj a także potraw smażonych
- wyeliminowanie cukru i słodyczy (szczególnie wyrobów czekoladowych)
Oczywiście przy wyborze dań należy kierować się zawsze sytuacją kliniczną, gdyż stosowanie niektórych produktów polecanych przy zaparciach może być niewskazane. Dlatego dietę warto zawsze dobrać indywidualnie konsultując ją najpierw z dietetykiem.
Są różne zaparcia
Zalecenia dietetyczne powinny być modyfikowane także w stosunku do rodzaju istniejącego problemu. Nieco inne będą one w przypadku osób z zaparciami stolca ze skłonnościami do kurczów jelit (zaparcia spastyczne), a inne dla osób których jelita posiadają bardzo osłabioną perystaltykę (zaparcia atoniczne). Jeżeli problemem jest bardzo słaba praca jelit, w diecie warto uwzględniać otręby pszenne i owsiane, które warto dodawać do różnych posiłków (jogurty, mleko, sałatki). Najważniejsze, aby przynajmniej 3 łyżki otrąb znalazły się w śniadaniu. Dodatkowo po jednej łyżce można dodać do pozostałych 1-2 posiłków w ciągu dnia. W trakcie posiłków, należy wypijać więcej płynów, jeść produkty bogate w błonnik (gruboziarniste pieczywo, kasze, surowe warzywa) oraz pić więcej napojów. Szczególnie wskazana jest woda, maślanka, kompoty, czarna kawa. Należy pamiętać także, że dieta bogata w błonnik może powodować pogorszenie wchłaniania wielu witamin lub minerałów, dlatego warto dodatkowo zaopatrzyć się w dobry preparat uzupełniający te składniki.
Nieco inne są zalecenia przy zaparciach spastycznych. Tutaj spożywanie dużych ilości błonnika w postaci surowej może przynieść więcej szkód niż korzyści. Dlatego podstawą diety są tutaj warzywa gotowane, rozdrobnione, przetarte. W przeciwieństwie do zaparć atonicznych bardziej wskazane są produkty zbożowe z jasnej mąki, delikatne kasze (np. manna), a także spożywanie chudych gatunków mięs, twarożków, maślanki, galaretek owocowych. Niewskazane są także potrawy zbyt ostre i pikantne, zbyt zimne lub gorące napoje, dania smażone a także rośliny strączkowe.
Pomocne probiotyki
Przewód pokarmowy człowieka skolonizowany jest przez setki różnych gatunków bakterii. Wiele z nich bierze bardzo ważny udział w procesie trawienia i metabolizmu składników pokarmowych, wpływa na ich wchłanianie, a także działa korzystnie na błony śluzowe. Wszystko wskazuje na to, że wiele bakterii zamieszkujących nasz przewód pokarmowych odgrywa także istotną rolę w regulowaniu pracy jelit oraz zabezpiecza przed licznymi zaburzeniami. Dlatego w diecie osób z zaparciami warto uwzględniać więcej kwaśnych produktów mlecznych, które wpływają na pasaż jelitowy (kefiry, jogurty, napoje mleczne), a także specjalne preparaty probiotyczne. Szczepy bakteryjne poprzez zwiększanie produkcji kwasów organicznych i zmniejszenie pH nasilają motorykę jelit, masę stolca oraz poprawiają jego konsystencję.
Ważny także styl życia
Jednym z kluczowych czynników rzutujących na sprawne funkcjonowanie jelit jest aktywność fizyczna. Przy ograniczonym ruchu praca jelit ograniczona jest niemal do minimum. Jednocześnie następuje rozszerzanie się powłok jamy brzusznej poprzez osłabienie mięśni tłoczni brzusznej. W ten sposób pokarm z dużym problem prześlizguje się do jelit. Spowalnia się ich motoryka a całość pokarmu dłużej zalega w przewodzie pokarmowym. Efektem są nie tylko zaparcia, ale także nasilenie zmian gnilnych i zapalnych w jelitach. Zwiększenie aktywności ruchowej to jeden z kluczowych czynników przywracających sprawność tym organom. Najbardziej zalecanymi formami przeciwdziałającymi zaparciom są: żwawy marsz, pływanie oraz inne formy ruchu angażujące całe ciało, w szczególności brzuch i nogi. W programie leczenia zaleca się także specjalne ćwiczenia gimnastyczne na mięśnie brzucha oraz przysiady.
